कॅनडा डायरी - निसर्गाच्या रंगोत्सवाचा निरोप घेताना आणि कविता - फुलव तुझ्यासारखा मलाही

दिनांक – १७/१०/२०१५ – कॅनडा डायरी - निसर्गाच्या रंगोत्सवाचा निरोप घेताना

इथे टोरांटोला येऊन जवळ जवळ १७ दिवस कसे संपले ते कळलेच नाही, आता उद्या निघणार परत जायला. इथली जीवनशैली, इथली शहरे, प्रेक्षणीय स्थळे, दुकाने, मॉल्स, नायगरा सारखे जागतिक नैसर्गिक आश्चर्य असे अनेक पाहून झाले त्याहून महत्वाचे म्हणजे पानगळी (fall season) च्या आधीचा इथल्या निसर्गाचा रंगोत्सव मनसोक्त पाहून झाला. रंग बदलून पाने गळून जाण्याचा काळ ३० ते ४० दिवसाचा असतो, तो कालखंड लक्षात घेऊनच कॅनडाला जाण्याचे ठरवले होते आणि सुदैवाने त्यातले मधले सर्वोत्कृष्ट २० दिवस मला निसर्गाचा हा रंगोत्सव पाहायला मिळाला.

फॉलमध्ये पाने गळून इथली सारी सृष्टी ओकी बोकी, पांढऱ्या (बर्फाने झाकलेली), करड्या (सुकलेल्या वृक्षांची) आणि काळ्या रंगाची होण्याआधी इथल्या प्रत्येक लहान मोठ्या झाडाच्या पानांचा रंग हळूहळू बदलतो. प्रत्येक झाडाची आणि त्या झाडाच्या प्रत्येक पानाची रंग बदलण्याची छटा / तऱ्हा वेगळी त्यामुळे वेडे व्हायला होईल असे अगणित रंग पहायला मिळतात. जवळून एकेक पान पहिले की वेगळे सौंदर्य, थोडे दुरून संपूर्ण झाड पहिले की वेगळे, आणखी दुरून अनेक झाडे पहिली की दिसणारे आणखी वेगळे सौंदर्य, बऱ्याच दुरून जंगलाकडे पहिले की दिसणारे चित्र वेगळे.... अंतच नव्हता वेगवेगळी रंगचित्रे पाहण्याला, आनंदाला. सतत जाणवत होते निसर्ग नुसता भरभरून देतो आहे त्याच्याजवळचे दुसऱ्या अवस्थेत जाण्याआधी आणि मग हेही जाणवले की मी ही आता अगदी आयुष्याच्या पानगळीत नसलो तरी पानगळीच्या अवस्थेच्या उंबरठ्यावर..... उरलेल्या काळात मीही फुलले पाहिजे इतरांच्या आनंदासाठी, मीही या जगाकडून, समाजाकडून जे जे माझ्यात जमा केले आहे ते ते परत करावयास हवे ......ही कविता ही सारी अनुभूति मांडणारी .......

कविता – फुलव तुझ्यासारखा मलाही

(कल्पना – टोरांटोमध्ये अनेकदा फिरताना; लेखन १७/१०/२०१५ दुपारी १२.०० ते १२.३० श्रीपादचे  घरी – टोरांटो)

होण्याआधी येत्या पानगळीत

निष्पर्ण, रूक्ष, रंगहीन

निसर्गा आहेस तू मांडला

रंगोत्सव अगणित छटांचा

झाडोझाडी, पानोपानी

देण्या सर्वांना ओसंडून

देण्या सर्वांना भरभरून                        ||

निसर्गा तुझाच अंश मी ही

उंबरठ्यावर पानगळीच्या मी ही

वाटण्या सर्वांना भरभरून

माझ्यात जमवलेले सारे काही

फुलव तुझ्यासारखा मलाही 

होण्याआधी मी या पानगळीत

निष्पर्ण, निर्जीव, अस्तित्वहीन                  ||

 

कॅनडा डायरी – सुरक्षित, सुंदर कोंदणातला अजस्त्र नायगरा

दिनांक – ०७/१०/२०१५ – कॅनडा डायरी – सुरक्षित, सुंदर कोंदणातला अजस्त्र नायगरा !!!

आयुष्यभर नायगरा विषयी वाचून, ऐकून, अप्रत्यक्ष अनेक माध्यमांतून पाहून झालेले होते, त्यातून १९९६ च्या अमेरिका प्रवासात तो पहायचा बाकी राहिला होता त्यामुळे तो पाहण्याची खूप उत्सुकता होती. कॅनडाला ३० सप्टेंबरला पोचल्यावर सर्वात पहिल्यांदा तो पहायला निघालो. अपेक्षेप्रमाणे रविवार ०४ ऑक्टोबर ची नायगरा धबधबा पाहण्याची सहल अविस्मरणीय ठरली. घरून  सकाळी ११ च्या सुमारास निघून अडीच तासात नायगरा येथे पोचलो. टोरांटो हून निघालो तेंव्हा टोरांटो मध्ये ढगाळ आणि थंड वाऱ्याचे वातावरण होते पण नायगरा येथे छान सूर्यप्रकाशाचे स्वच्छ वातावरण मिळाले. सुरवातीला डोंगर उतरून थेट नायगरा धबधब्यानंतर वाहणाऱ्या नायगरा नदीच्या काठावर जाऊन आलो मग जेवण आटपून ४ च्या सुमारास धबधब्याच्या समोर पोचलो. 

नायगरा पाहावा तर कॅनड्याच्या बाजूनेच  – धबधब्याचे दोन्ही भाग अमेरिकन आणि कॅनेडियन हे ह्या बाजूनेच छान दिसतात. इतका प्रचंड धबधबा आणि तो ही इतक्या जवळून आणि इतक्या सुंदर, सुरक्षित रीतीने पहावयास मिळतो की त्या साठी शब्दच अपुरे पडावे, नाहीतर आपल्या इथे धबधब्या पर्यंत पोचणे इतके दुर्गम असते किंवा त्याचा नीट view पण मिळत नाही, रूप पहायला मिळत नाही. हिरा अथवा रत्न हे मूलतः किंवा नुसतेही सुंदरच असते, तसे ते दिसतेही पण त्याला साजेसे सुंदर कोंदण बनवणे आणि त्या हिऱ्याच्या वा रत्नाच्या सौंदर्यात अनेक पटीने वाढ करणे ही खऱ्या जवाहीऱ्याची कला वा किमया असते अगदी तशी किमया, कला इथल्या सरकारने / स्थानिक प्रशासनाने साधली आहे. मला नायगरा इतकेच त्याचे कोंदण म्हणजे त्याच्या आजूबाजूचा विस्तार आवडला, ज्या कोणी ह्या साऱ्या विस्ताराचे नियोजन करून, विकसित केला आहे त्या साऱ्यांच्या सौंदर्य दृष्टीला मनापासून सलाम .....

धबधबा प्रत्येक जागेवरून – दुरून, बाजूने, समोरून, मागून, वरून, जवळून आणि नदीच्या पात्रात जाऊन असा कुठूनही पाहता येतो, कुठलाही अडसर नाही. उलट जागोजागी विचारपूर्वक त्याला छानपणे पाहता येण्याच्या जागा निर्माण केलेल्या आहेत. आपण वेडे होत जातो, फोटो घेत जातो आणि तरीही मन भरतच नाही अशी अवस्था ......

धबधबा पाहण्याची केलेली सर्वात सुंदर व्यवस्था म्हणजे नदीच्या पत्रातून मोठ्या बोटीने अगदी धबधब्याच्या जवळ जाणे....... सुमारे ५ वाजता बोटीत बसलो आणि बोट निघून लगेच धबधब्याच्या अमेरिकन भागासमोर आली – (हा भाग आडवा – सरळ आहे) आणि त्याच वेळेस सूर्य समोरून पूर्णपणे बाहेर आला आणि धबधब्याच्या तुषारांत इंद्रधनुष्य माझ्या डोळ्या देखत पसरले, इतर प्रवासी अजून कॅमेरे सज्ज करत होते, स्वतःला सावरत होते त्यांना ते कळलेही नव्हते, न राहवून त्यांना ते सांगीतले. डोळ्यांनी ते पाहू की फोटो घेऊ, विडीयो घेऊ तेच कळेना, पण दोन्ही केले. नव्या फोनने इतके सुंदर फोटो मिळाले की ते फेसबुकवर ठेवल्यानंतर काहींनी ते इतरांना शेअर पण केले आहेत.

इंद्रधनुष्य पहाता पहाता बोट धबधब्याच्या कॅनेडियन भागापर्यंत पोचली (हा भाग घोड्याच्या नालेच्या आकाराचा आहे) आणि श्वास थांबेल असे दृश्य डोळ्यासमोर उभे राहिले. शाळेत रामदास स्वामीची शिकलेली ओळ ‘धबाबा तोय आदळे’ आज समजली. अर्धवर्तुळाकार आकारात इतके प्रचंड पाणी कोसळत होते की पापणी पण लवायची थांबली, बोट त्या अर्धवर्तुळाच्या मध्याच्या जवळ गेली, अंगावर जोराचा पाऊस पडत होता, इतक्या वेळ कॅमेऱ्याने फोटो घेत होतो तो बंद करून ठेऊन दिला, मनात स्पष्टपणे हे जाणवले की जगातला कुठलाही कॅमेरा डोळ्यांना दिसणारे दृश्य पकडू शकणार नाही आणि मग त्या पाण्याकडे नुसता पहात राहिलो भान हरपून, साऱ्यांची तीच अवस्था होती. ह्या अर्धवर्तुळात पाणी इतके जोराने पडते आणि इतके सारे पडते की ते फुटून त्यातून जे तुषार निर्माण होतात त्याच्या ढग तयार होऊन सतत आकाशात जात असतो. काही मिनिटे हा अनुभव देऊन मग हळूहळू बोट मागे वळली परत निघाली – बोटीच्या वरच्या उघड्या डेकवर असल्यामुळे परतीच्या प्रवासातही धबधब्याला अनुभवणे चालूच राहिले.

बोटीतून उतरून वर काठावर आल्यावरही धबधब्याची सफर काठाने चालूच राहिली – दर ५० पावलांनी दिसणारे त्याचे रूप पाहत, फोटो घेत राहिलो ... शेवटी अगदी तुम्हाला धबधबा जेथून खाली पडतो तेथे पोचता येते आणि अवघ्या १०० फुटांवरून त्याचे खाली पडणारे प्रचंड पाणी पाहता येते अनुभवता येते. हे सारे पाहताना, अनुभवताना धबधब्याच्या काठाला रस्ते, पाळी, काठ इतके सुंदर बांधले आहेत, बसण्याच्या जागा इतक्या सुंदर आणि सुरक्षित उभ्या केल्या आहेत की मनात जराही भय वाटत नाही, मिळतो तो फक्त अविस्मरणीय आनंद, अनुभव. हे सारे होई पर्यंत संध्याकाळ होऊन गेली होती, चहा वगैरे घेई पर्यंत धबधब्यावर टाकलेले रंगीत प्रकाश झोत चालू झाले होते आणि धबधब्याचे एक वेगळेच मोहक रूप पहावयास मिळाले. जवळ जवळ अर्धा तास काठाने चालत ते अनुभवत गाडीकडे कडे परत आलो आणि ८.३० रात्री नायगरा सोडले आणि टोरांटो – मारखमला घरी १०.३० परत आलो. गाडीत सारा वेळ आणि परत आल्यावरही अजूनही नायगऱ्याची पाहीलेली – अनुभवलेली रूपे आठवत राहिली आहेत, पुनःप्रत्ययाचा अनुभव त्याचे फोटो आणि विडीयो देत आहेत.

ता.क. आणखी महत्वाचे म्हणजे नंतरच्या दिवसात कॅनडातील म्युझियम्समध्ये नायगऱ्याची २०० वर्ष जुनी पेंटिंग्ज पहायला मिळाली आणि जाणवले मी घेतलेले फोटो आणि त्या चित्रकारांनी टिपलेला नायगरा सारखा आहे. नायगऱ्याचे काही फोटो ब्लॉग सोबत ठेवले आहेत.... 

कॅनडा डायरी – मंडई, मॉल्स वरून कळावी शहराची सर्वसमावेशकता !!!

दिनांक – ०७/१०/२०१५ – कॅनडा डायरी – मंडई, मॉल्स वरून कळावी शहराची सर्वसमावेशकता!!!

शुक्रवार ०२ ऑक्टोबरला संध्याकाळी मारखम या टोरांटोच्या उपनगरातल्या (जेथे माझे वास्तव्य आहे) जनरल ग्रॉसरी स्टोर मध्ये गेलो आणि ह्या भेटीने मनात हल्ली फार चर्चेत असलेल्या समावेशक शहराची (inclusive city) ह्या संकल्पनेची एक नवी व्याख्याच सुचली / जाणवली. ज्या प्रमाणे कुठल्याही घराची स्वच्छता ही त्या घरातल्या स्वच्छतागृहाच्या (toilet) स्वच्छतेवरून कळते त्या प्रमाणे कुठलेही शहर हे किती पंचरंगी (कॉस्मोपॉलिटिन) आणि सर्वसमावेशक (inclusive) आहे हे त्या शहरातल्या सर्वसामान्य मंडईत मिळणाऱ्या भाज्या – फळे आणि सामान्य सुपरस्टोर वरून ठरावे. ह्या व्याख्येचे चपखल उदाहरण म्हणजे मारखम आणि त्या प्रकारची टोरोंटोची इतर उपनगरे !!!

मारखम हे टोरांटोचे साडेतीन लाख वस्तीचे उपनगर, मुख्यत्वे वस्ती कॅनेडियन आणि अमेरिकन गोरे, चायनीज, पर्शियन, उक्रेनियन आणि आशियाई म्हणजे भारतीय, पाकिस्तानी आणि श्रीलंकन लोकांची. भारतीय लोकांमध्ये शीख, गुजराती, हिंदी, मराठी आणि दक्षिण भारतीय (तामिळ, तेलगु आणि कन्नड) मुख्यत्वे आहेत. निग्रो वंशीयांची वस्ती फारशी नाही. ज्या प्रकारची वस्ती मारखम मध्ये आहे तशीच इतर उपनगरात आणि टोरांटो मध्ये आहे. अशा या वस्ती साठी ह्या जनरल सुपर स्टोर मध्ये काय काय मिळावे? तर त्यांच्या स्वतःच्या देशात अगदी त्यांच्याच विशिष्ट अशा वस्तू एका ठिकाणी मिळणार नाही इतक्या साऱ्या वस्तू आणि उत्कृष्ट दर्जाच्या, माफक दराच्या ह्या एका सध्या स्टोरमध्ये उपलब्ध होत्या.

गुजराती आणि शीख लोकांच्या पदार्थांचे तर बोलायलाच नको कारण मी जेवढ्या देशांमध्ये फिरलो आहे तिथे त्यांचे पदार्थ मिळालेच; अर्थात काही देशात ते जनरल नाही तर खास अशा दुकानांमध्ये पहायला मिळाले. मराठी पदार्थांचे मात्र तसे नाही जाणवले मी फिरलेल्या इतर देशांमध्ये पण येथे रेडीमेड फूड सेक्शन मध्ये चक्क बटाटे वडा आणि साबुदाणा वडा, पुरणपोळी असे पदार्थ उपलब्ध, आणायचे, गरम करायचे  आणि खायचे. जेवढ्या प्रकारचे भारतीय येथे आहेत तेवढ्या प्रकारचे मसाले, लोणची, पीठे सारे काही उपलब्ध. फणसाचे गरे पण होते फक्त विएतनाम मधून आलेले.

भारतीय स्तरावर विचार केला तर भारतात आढळणाऱ्या सर्व भाज्या उपलब्ध होत्या, फळे उपलब्ध होती त्याच बरोबर भारतात न मिळणाऱ्या पण जगाच्या पाठीवर होणाऱ्या अनेकविध भाज्या – फळे पण उपलब्ध होती. उदाहरण म्हणजे इथे भारतीय मिरची होती पण तिच्या सोबत जगात होणाऱ्या १५ प्रकारच्या मिरच्या उपलब्ध होता. १० प्रकारचे बटाटे, १० प्रकारचे कांदे उपलब्ध होते. असेच फळांचे पण.....भारतात बनणारे पोळीचे (रोटीचे) सर्व प्रकार तयार हजर होते. सोबत फरसाणचे प्रकार – समोसा, इडली, वडा, भारतीय गोड पदार्थ पण होतेच. सोबत फक्त वेगवेगळ्या जातीच्या मिरच्या, हलोविअन भोपळे  आणि बटाटे यांचे फोटो दिले आहेत.

आंतरराष्ट्रीय स्तरावर पाहिले तर इटालीयन, फ्रेंच, ब्रिटीश, मेक्सिकन, चायनीज, जापनीज .... साऱ्या - साऱ्यांच्या खाद्य प्रकारांचा आणि संस्कृतींचा मेळावाच भरला होता ह्या सर्वसामान्य सुपरस्टोर मध्ये. काही शे प्रकारचे ब्रेड, धान्ये, पीठे, सॉस, जॅम्स, चीज, खाण्याचे (व्हेज  – नॉनव्हेज) पदार्थ येथे उपलब्ध होते – ग्लोबलायझेशन एट बेस्ट  -

या उलट आपल्या येथे अगदी मोठ्या किराण्याच्या दुकानांमध्ये तर हे शक्य नव्हतेच पण आता सुपरस्टोर उघडली असली तरी त्यात स्थानिक, आंतरराजीय आणि आंतरराष्ट्रीय विविध वस्तू मिळतात असे मुळीच नाही. उदा. बडोद्यातल्या सुपर स्टोर मध्ये बडोद्यात मोठ्या प्रमाणात मराठी वस्ती असूनही किंवा बडोदे कशाला अगदी महाराष्ट्रातील शहरांमधील सुपरस्टोर मध्ये सर्व खास मराठी पदार्थ मिळतात असे नाही. उदाहरण म्हणजे भाजणी, मेतकूट इत्यादी – ते पदार्थ मिळतात पण त्यासाठी खास अशा दुकानात जावे लागते. मराठी पदार्थ बहुसंख्य मराठी असणाऱ्या शहरात मिळू नयेत एकाच ठिकाणी तर मग भारतातील इतर प्रदेशातील लोकांचे पदार्थ मिळण्याची अपेक्षाच नको आणि खरच ते पदार्थ सहजपणे उपलब्ध नसतात. त्यांना ते अमुक विशिष्ट ठिकाणी जाऊन आणावे लागतात किंवा आपल्या राज्यातून आणावे लागतात.

थोडक्यात आपली शहरे कॉस्मोपॉलिटिन होऊ लागली आहेत पण ती सर्वसमावेशक (इंक्लूझिव) म्हणजे निरनिराळ्या जाती धर्माच्या लोकांनी एकत्र राहणे, वा शहराच्या आयोजनात / विकासात समाजाच्या निरनिराळ्या घटकांचा सहभाग असणे, त्यांच्या गरजांचा विचार होणे अजूनही अनेक दृष्ट्‍या नाहीत. उदा. स्त्रियांसाठी पुरती जाहीर स्वच्छतागृहे नसणे, अपंगांसाठी जाहीर ठिकाणी योग्य सोयी नसणे इत्यादि; आपली शहरे खाद्य संस्कृती आणि त्यांच्या  उपलब्धतेच्या बाबतीत समावेशक कशी नाहीत हे मारखम सारख्या छोट्या पण पंचरंगी वस्ती असणाऱ्या शहराने जाणवून दिले मला ..................