शतखंडित बहुरूपी मी

दिनांक - १४/०१/२०१५  - शतखंडित बहुरूपी मी

ही कविता १९९४ मधिली, नोकरीतल्या कविता सदराखालील.  महानगरपालिकेतील नोकरीचा अनुभव एक प्रकारे वेगळा, समृद्ध करणारा पण त्याच बरोबर स्वतःचे सारे विचार, श्रद्धा, अस्तित्व हलवणारा होता. त्यामुळे त्या अनुभवाविषयी अनेक कविता झाल्या, त्यातलीच ही, तेंव्हाही नीट न जमलेली, आत्ताही अजून पाहिजे तशी न जमलेली आणि म्हणूनच इतक्या उशिरा संस्कारित केलेली.

महानगरपालिकेत काम करणे म्हणजे आपल्याकडे शेकडो माणसांचे वेगवेगळे अंतस्थ हेतू घेऊन रोज येणे आणि सर्वांचे समाधान करणे शक्य नाही, योग्य नाही हे माहित असूनही कुशलतेने त्यांच्याशी व्यवहार करणे. हे सारे करताना आपल्या सत्वाला सांभाळायचे म्हणजे जणूकाही स्वतःला शतखंडित करून बहुरूपी होऊन ज्याच्या त्याच्याशी ज्या त्या प्रकारे वागणे. हे जमले तर तुम्ही यशस्वी ठरता. बर हे शतखंडित बहुरूपीत्व काही काळापुरते घेऊन पुरत नाही तर ते कायम साठी वागवावे लागते कारण मनात असले तरीही प्रत्येक वेळी वा वेळोवेळी शतखंडित होणे/बहुरूपी होणे  आणि पुन्हा परत एकसंध स्वरुपात येणे सहज शक्य नसते, त्रास होतो. कायमचे शतखंडित बहुरुपित्व अंगिकारले की जेंव्हा गरज नसेल तेंव्हा एकसंध स्वरूप होता येईल की नाही ही भीत / चिंता  मनात कायमची त्या काळी होती. अश्या पार्श्वभूमीवरची ही कविता -----

कविता – शतखंडित बहुरूपी – १२/०१/२०१५

(मूळ कविता ०९/१२/१९९४ दुपारी १.३० तो ३.००, पुनर्लेखन १२/०१/२०१५ सकाळी ९.० ते १२.०)

हे अवाढव्य व्यवस्थातंत्र चालवणाऱ्या

अनेक सत्ताकेंद्रातील

एक केंद्र माझा हुद्दा, केबिन ..... मी             ||

हुद्दा, खुर्ची, केबिन सभोवती

सत्तेचे एक गूढ अतिनील वलय,

माणसाला आमुलाग्र बदलणारे

केबिनमध्ये खुर्चीवर बसताच

सामान्य मला, असामान्य करणारे         ||

केबिनचा दरवाजा उघड बंद होत राहतो

माणसे आत येत जात राहतात………….

मदतीसाठी, न्यायासाठी हक्कांसाठी,

कधी लांगूलचालनासाठी, 

कधी धमकावण्यासाठी,

कधी मला खरीदण्यासाठी,

त्यांच्या त्यांच्या अंतस्थ हेतूंसाठी                ||

हाताळण्या साऱ्यांना एकाच वेळी 

सत्तेच्या अतिनील सामर्थ्याने

होतो बहुरूपी शतखंड 

घाबरतो, वाकतो, विकला जातो

बांडगुळांना पोसतो, निर्बलांवर राज्य करतो  

काहींना न्याय देतो, काहींचे हक्क राखतो    

कधी मागितलेली मदतही करतो                    ||

सत्तेची ती झूल उतरवून

दररोजचे ते एकसंध स्वरूप होणे

वेदनामय, तरी केले नेमाने

आता मात्र शतखंडच राहतो 

केंव्हाही कोणालाही हवा तो प्रतिसाद देण्यासाठी           ||

नसेल एक दिवस ही सत्तेची आभा मजजवळ

लोकांसाठी मग मी निरूपयोगी, अस्तित्त्वहीन

संपेल गरज बहुरूपी होण्याची शतखंड होऊन

तरीही उरणार मी मात्र शतखंडित बहुरूपी

स्व-रुपात येण्याचे, एकसंध होण्याचे सामर्थ्य हरवलेला           ||