नोकरी सोडताना १ - કવિતા - મુળિયા કાપતી વખતે

नोकरी सोडताना १ 

नोकरीतून स्वैच्छिक निवृत्ती किंवा राजीनामा देऊन निघणे म्हणजे त्या संस्थेमध्ये, तिथल्या माणसांमध्ये, प्रसंगांमध्ये चहूकडे फैलावलेली स्वतःची मुळे आवळून घेणे, दुसऱ्या झाडांच्या (ह्या साऱ्यांमध्ये) मुळामध्ये गुंतलेली आपली मुळे अलगद सोडवून घेणे आणि शेवटी गरज पडल्यास आपली मुले तोडून /कापून टाकणे आणि दुसरीकडे स्वतःला नेऊन रोपून घेणे, स्वतःला नवे जीवन देणे, नवा अर्थ देणे. ह्या सगळ्या प्रक्रियेच्या वेदना सहन करताना अनाहूतपणे एक अहंकार आपल्यात शिरतो आपल्या हाताने आपली पाळेमुळे कापून टाकू शकण्याचा. काही वेळा दुसऱ्या ठिकाणी रुजणे शक्य होते तर काही वेळा मुळे एवढी तुटतात, दुखावतात कि रुजणे शक्य होत नाही. एवढेच नव्हे तर जेंव्हा आपण नोकरी सोडतो तेंव्हा आपल्या बरोबर आपल्याशी जोडलेल्या आपल्या सहकाऱ्यांच्याही भावना दुखावतात, एकप्रकारे आपली मुळे संस्थेपासून, त्यांच्या पासून सोडवताना आपल्यासारखीच त्यांचीही मुळे दुखावतात, तुटतात. एकमेकान बरोबर राहिलेल्या आठवणी जपणे हा एकाच उपाय उरतो पण ते सांगण्याचा हक्क एक प्रकारे आपण गमावलेला असतो. ह्या साऱ्या विचारातून जन्मली पुढली कविता “ मुळीया कापती वखते (पाळेमुळे तोडताना)” गुजराथी भाषेत निवृतीच्या एक दिवस आधी. आज मूळ गुजराथी कवितेला पुन्हा सारखी केली आणि तिचा मराठी अनुवाद केला जसा जमेल तसा – २९-३० एप्रिल, २०१४.

કવિતા - મુળિયા કાપતી વખતે

વિચારોમાં ખુબજ સહેલું લાગ્યું હતું

પોતાના ફેલાયેલા મુળિયા સંકોરીને બીજે જઈને વસવાનું, ફેલાવાનું,

બંધન લાગતો હતો મારા ફરતે રચાયેલો સુખાસીન, સુરક્ષિત માહોલ,

સ્વનીયન્તા બનીને મરહમ લગાડવું હતું મન પરના કેટલાક જુના જુના ઉઝરડાઓને,

ચઢાવ્યો કૈફ દિલો દિમાગમાં, અજ્ઞાતની સાથે બાથ ભીડવાનો,

અને અહંકાર અહંકાર પોતાના મુળિયા જાતે તોડવાની વેદનાઓ સેહવાનો |

આટઆટલી તૈયારીએ લાગ્યો હું મારા મુળિયા સંકોરવા, છુટા કરવા,

છીછરા માટી કોચીને, તો ઊંડે ગયેલા કાપીને

બીજાઓના મુળિયા સાથે ફસાયેલા મુળિયા હળવેકથી છુટા કરીને

વેદનાઓ તો દરેક ઉપાયમાં હતીજ, કણે કણે ક્ષણે ક્ષણે વધતીજ ગઈ

મુળિયા છુટા પાડનારીપાડનારી આંગળીઓ અકડાતી ગઈ વેદનાઓથી,

કે વેદનાઓ વધી જખડાતી આંગળીઓથી ?

નિરર્થક આ પ્રશ્ન, મુળિયા તૂટ્યા બધા ફરી વસી ન શકાય એવા 

નિરર્થક એ કૈફ, એ અહંકાર,  મુળિયા તૂટ્યા બધા ફરી વસી ન શકાય એવા ||

વેદનાઓની અનુભુતિએજ સમજાવી છે વેદના મારા કારણે તૂટેલા તમારા મુળીયાઓની

ખુબજ મોડું થયું છે હવે, કારમી કળ વેઠીને પણ રહ્યાસહ્યા મુળિયા છોડવા તોડવાજ રહ્યા

કહેવાનો હક ગુમાવ્યો છે મેં તો પણ કહું છું

મારા મુળિયા સાથે તૂટીને આવેલા તમારા મુળિયા હું જીવતા રાખીશજજ,  

તમારી સાથે રહેલા મારા તૂટેલા મુળિયા તમે જીવતા રાખજો ||

कविता – पाळेमुळे तोडताना

विचार करताना खूप सोपे वाटले होते,

स्वतःची पाळेमुळे आवरून दुसरीकडे जाऊन रुजणे-फैलावणे;

बंधन वाटत होता सभोवतालचा सुखासीन-सुरक्षित माहोल 

स्वनियंता बनून मलमही लावायचे होते मनावरच्या जुन्या ओरखड्यांना

मनावर-बुद्धीवर चढविला कैफ अज्ञाताशी झुंज घेण्याचा;

आणि अहंकार स्वतःच्या हातानी स्वतःची पाळेमुळे तोडण्याच्या वेदना भोगण्याचा ||

इतक्या साऱ्या तैयारीने लागलो मी माझी पाळेमुळे सोडवायला

उथळ मुळे मातीला खरवडून तर खोल गेलेली कापून

दुसऱ्यानमध्ये गुंतलेली हळुवार हातानी सोडवून

प्रत्येक विकल्पात होती वेदना, कणाकणाने-क्षणाक्षणाने वाढतच गेली   

मुळे सोडवणारी बोटे आखडली वेदनेने कि वेदना वाढली आखडलेल्या बोटांनी?

निरर्थक हा प्रश्न, तुटली पाळेमुळे सारी, पुन्हा न रुजण्या इतकी |  

निरर्थक तो कैफ, तो अहंकार तुटली पाळेमुळे सारी, पुन्हा न रुजण्या इतकी ||

वेदानाच्यावेदनांच्या अनुभूतीनेच कळली वेदना माझ्या बरोबर तुटलेल्या तुमच्या मुळांची

फार उशीर झालाय आता, जीवघेणी कळ सोसूनही उरली-सुरली मुळे तोडवायालाच हवी

काही सांगण्याचा हक्क गमावला आहे मी, तरीही सांगतो   

माझ्या मुळासोबत तुटून आलेली तुमची मुळे मी तर जगवीनच  

तुमच्या सोबत राहिलेली माझी तुटलेली मुळे तुंम्ही जगवा ||